در این مطلب جامع قصد داریم یکی از مهم‌ترین آسیب‌های شانه به نام Hill-Sachs Lesion را بررسی کنیم. این ضایعه که اغلب در اثر دررفتگی قدامی شانه ایجاد می‌شود، تأثیرات قابل توجهی بر ساختار شانه و توانایی بیمار در انجام فعالیت‌های روزمره دارد. ما به شما توضیح خواهیم داد که این ضایعه چیست، چگونه ایجاد می‌شود، چه ریسک‌فاکتورهایی دارد، چه روش‌های درمانی (اعم از جراحی و محافظه‌کارانه) برای آن در دسترس است، و به‌ویژه فیزیوتراپی چه نقشی در بازتوانی و بهبود بیماران مبتلا دارد.
Hill-Sachs Lesion یک آسیب و فرورفتگی در سطح خلفی-خارجی سر استخوان بازو (هومروس) است که معمولاً در اثر دررفتگی قدامی شانه یا نیمه‌دررفتگی‌های مکرر ایجاد می‌شود. این ضایعه زمانی شکل می‌گیرد که سر استخوان بازو با لبه قدامی حفره گلنوئید (بخش قدامی کاسه شانه) به شدت برخورد می‌کند. نتیجه این برخورد، یک فرورفتگی استخوانی است که می‌تواند اندازه و عمق متفاوتی داشته باشد.
چرا اهمیت دارد؟
اهمیت بالینی Hill-Sachs Lesion به دلیل ایجاد بی‌ثباتی شانه است. دررفتگی مکرر شانه، درد، کاهش دامنه حرکتی و اختلال در عملکرد حرکتی از جمله نتایج بروز این ضایعه به شمار می‌آید. چرا که هر بار شانه دچار دررفتگی می‌شود، احتمال گسترش این فرورفتگی یا ایجاد ضایعات همراه همچون Bankart Lesion نیز وجود دارد.
علائم و نشانه‌های بالینی
هرچند Hill-Sachs Lesion خود به تنهایی ممکن است فاقد علائم واضح باشد، اما از آنجایی که معمولاً با دررفتگی شانه همراه است، علائم بالینی زیر به طور شایع مشاهده می‌شود:
درد شانه: درد می‌تواند بلافاصله پس از دررفتگی یا در اثر حرکات خاص احساس شود.
محدودیت در دامنه حرکتی: حرکات ابداکشن (دور کردن بازو از بدن)، فلکشن (جلو آوردن بازو) و روتیشن خارجی ممکن است دردناک یا محدود شوند.
احساس بی‌ثباتی یا خالی کردن مفصل شانه: خصوصاً هنگام انجام حرکات چرخشی یا هنگام کشش دست به سمت بالا.
تورم و التهاب: بیشتر در فاز حاد یا پس از ضربه اولیه دیده می‌شود.
ضعف عضلانی: به دلیل درد یا آسیب ساختارهای نگهدارنده مفصل، قدرت عضلات روتاتورکاف و دلتوئید کاهش می‌یابد.
نقش فیزیوتراپی در درمان Hill-Sachs Lesion
فیزیوتراپی در درمان و بازتوانی Hill-Sachs Lesion نقشی اساسی ایفا می‌کند. چه بیمار تحت عمل جراحی قرار گرفته باشد و چه درمان محافظه‌کارانه را دنبال کند، برنامه توان‌بخشی فیزیوتراپی برای کاهش درد، بازگرداندن دامنه حرکتی، تقویت عضلات اطراف شانه و بازیابی عملکرد روزمره ضروری است. در ادامه، به شرح کاملی از مراحل توان‌بخشی و انواع مدالیته‌های فیزیوتراپی می‌پردازیم.
مراحل توان‌بخشی و اهداف هر مرحله
1.مرحله حاد (0 تا 2 هفته ابتدایی)
اهداف: کنترل درد و التهاب، پیشگیری از چسبندگی و خشکی مفصل، حفظ عضلات در بهترین شرایط ممکن.
اقدامات:
استفاده از اسلینگ برای بی‌حرکت نگه داشتن شانه در اکثر ساعات روز (بسته به توصیه پزشک).
استفاده از کمپرس یخ برای کاهش التهاب و درد.
انجام حرکات پاندولی و تمرینات غیرفعال آرام در محدوده بدون درد.
استفاده محدود از مدالیته‌های الکتروتراپی (مانند TENS) برای کنترل درد.
2.مرحله تحت حاد (2 تا 6 هفته)
اهداف: افزایش تدریجی دامنه حرکتی، آغاز تمرینات تقویتی سبک.
اقدامات:
تمرینات حرکتی فعال کم دامنه، به ویژه در جهات فلکشن و آبداکشن تا حد تحمل.
انجام حرکات کششی ملایم (Stretching) برای جلوگیری از کوتاهی کپسول و عضلات.
شروع تمرینات ایزومتریک و ایزوتونیک سبک برای عضلات روتاتور کاف و دلتوئید.
ادامه استفاده از مدالیته‌های ضد درد (TENS، اولتراسوند در صورت نیاز، و کمپرس گرم یا سرد).
3.مرحله بازتوانی عملکردی (6 تا 12 هفته)
اهداف: بازگشت دامنه حرکتی نزدیک به حالت طبیعی، افزایش قدرت عضلانی، بهبود حس عمقی و پایداری مفصل.
اقدامات:
پیشرفت تمرینات تقویتی با وزنه‌های سبک تا متوسط.
تمرینات تعادلی و حس عمقی (Proprioception) مانند تمرین با توپ، بورد تعادلی و تمرینات بسته-زنجیره (Closed Kinetic Chain).
شروع تمرینات پیشرفته‌تر برای عملکرد ورزشی (در صورت نیاز).
استفاده از مدالیته‌های حرارتی (کمپرس گرم) یا الکتروتراپی برای آماده‌سازی بافت قبل و بعد از تمرین.
4.مرحله پیشرفته و بازگشت به ورزش (12 هفته به بعد)
اهداف: بازگشت کامل به فعالیت‌های روزمره و ورزشی با حداقل خطر دررفتگی مجدد، قدرت و استقامت عضلانی بالا.
اقدامات:
تمرینات پلایومتریک (Plyometric) در موارد مورد نیاز (مثلاً ورزشکارانی که باید حرکات جهشی انجام دهند).
تمرینات اختصاصی رشته ورزشی (Throwing Programs برای ورزشکاران پرتابی، تمرینات والیبال، بسکتبال و …).
ارزیابی مجدد پایداری شانه قبل از بازگشت به ورزش‌های پر خطر.
